Hər birimizin müxtəlif bacarıq və keyfiyyətlərə sahib olduğu, gündəlik həyatda kənardan çox müsbət görünən xüsusiyyətlərimiz mövcuddur. Bəzən bu güclü cəhətlər peşəkar və şəxsi həyatımızda bizə böyük üstünlüklər qazandırır. Lakin həddindən artıq vurğulandıqda və ya tarazlıq itirildikdə, eyni güclü cəhətlər bekara, hətta bizi geri çəkən faktorlara çevrilə bilər. Məsələn, çalışqanlıq uğurun açarı olduğu halda, həddən artıq çalışqan olmaq tükənməyə səbəb ola bilər. Mükəmməllik arzusu, liderlik keyfiyyətləri, yüksək empatiya və ya müstəqillik də bir çox uğurun təməlidir. Əsas məsələ ondadır ki, biz bu güclü tərəfləri idarəolunmaz buraxsaq, onlar zəifliyimizə çevrilərək həm iş, həm də şəxsi həyatımıza mənfi təsir göstərə bilər. Bundan yayınmaq üçün hər bir güclü xüsusiyyətin potensial risklərini anlamaq və düzgün idarəetmə strategiyaları formalaşdırmaq vacibdir. Məhz bu məqalədə nümunələr əsasında güclü cəhətlərimizin hansı hallarda və necə zəif cəhətlərimizə çevrilə biləcəyini öyrənəcəyik. Məqsədimiz bu xüsusiyyətləri inkar etmək və ya onlardan imtina etmək deyil, onların gətirdiyi faydanı qorumaqla yanaşı mənfi yönlərini minimuma endirməkdir. Oxuyacağınız başlıqlar altında həm nəzəri, həm də praktik məqamları kəşf edərək güclü tərəflərinizi daha sağlam və balanslı şəkildə necə inkişaf etdirə biləcəyinizi öyrənəcəksiniz.
Həddən artıq mükəmməllik arzusu
Mükəmməllik arzusu ilkin baxışda yüksək keyfiyyətli nəticələr və daima daha yaxşıya can atma kimi görünür. Bu xüsusiyyət insanı yeni hədəflər müəyyənləşdirməyə və davamlı şəkildə özünü inkişaf etdirməyə sövq edir. Lakin mükəmməlliyi hər şeyin tam ideal olması şəklində şərtləndirmək layihələrin gecikməsinə və lazımsız təfərrüatlarda ilişib qalmağa səbəb ola bilər. Belə vəziyyətlərdə insan yetərincə yaxşı nəticəni qəbul edə bilmir və daim narazılıq hissi keçirir. Nəticədə bu narazılıq həm onun öz motivasiyasını azaldır, həm də komanda ilə işləyərkən yaranan gərginliyi artırır. Daim əla nəticə gözlədiyinə görə mükəmməllik arzusu olan şəxs çox zaman üzərinə həddindən artıq iş götürür. Bu isə vaxt itkisi, stress və digər yaradıcılıq yönlü işlərə yetərincə zaman ayırmamaq kimi mənfi nəticələr yaradır. Bir tərəfdən, kənardan belə insanlar çox çalışqan və dəqiq görünür, digər tərəfdən isə daxildə ciddi gərginlik yaşayırlar. Həyatın digər sahələrində, məsələn şəxsi münasibətlərdə də ideal gözlənti üzündən anlaşılmazlıqlar və tənqidçilik artma riski daşıyır. Bu zəncirvari təsirin qarşısını almaq üçün “kifayət qədər yaxşıdır” prinsipini qəbul etmək və perfektionizmi sağlam çərçivədə saxlamaq əsas həll yollarındandır.
Güclü liderlik bacarığı
Liderlik bacarığı insanlara istiqamət vermək, motivasiya yaratmaq və komandanı uğura aparmaq üçün mühüm təməl hesab olunur. Qəti qərarlar vermək, məsuliyyəti öz üzərinə götürmək və zəruri vaxtda nümunə göstərmək bu xüsusiyyətin əsas üstünlükləridir. Komanda daxilində etimad yaratmaq və məqsədlərə birlikdə çatmaq güclü liderlik sayəsində asanlaşır. Lakin liderlik bacarığının aşırı dominantlığa çevrilməsi təkbaşına qərarvermə, digərlərinin fikirlərinə məhəl qoymama və mikro-idarəetməyə səbəb ola bilər. Bu, komanda üzvlərinin öz təşəbbüslərini göstərməsinə mane olur və onların yaradıcılığını boğur. Həmçinin, belə şəraitdə işçilər “başqa cür düşünmək” və “istiqamət vermək” qabiliyyətlərini itirərək passivləşə bilərlər. Bundan əlavə, liderin həmişə “bir addım öndə olmaq” və “hər şeyə nəzarət etmək” tələbi daim stress yaratdığı üçün şəxsi həyatı da təsirlənir. Əslində, güclü lider elə şərait yaratmalıdır ki, komanda üzvləri öz potensiallarını sərbəst şəkildə nümayiş etdirə bilsinlər. Bu məqsədlə deleqasiya qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsi, dinləmə bacarığının artırılması və komanda üzvlərinə etimad göstərilməsi vacibdir. Beləliklə, liderlik qabiliyyəti həqiqətən faydalı olmaq üçün balanslı istifadə edilməli və “mən hər şeyi bacarıram” düşüncəsindən daha çox “biz birlikdə bacarırıq” yanaşması önə çəkilməlidir.
Yüksək empatiya hissi
Empatiya başqa insanların hisslərini və düşüncələrini başa düşmək, onlara qarşı həssas münasibət bəsləmək qabiliyyətidir. Yüksək empatiyaya sahib fərdlər ətrafdakılarla daha dərin və mənalı ünsiyyət qurur, onların qayğılarına qarşı açıq və həssas davranırlar. Bu, xüsusən də münasibətlərdə dərin bağlar yaratmağa və komanda içində harmoniyanı qorumağa kömək edir. Lakin empatiyanın həddindən artıq olması insanın davamlı şəkildə başqalarının dərdlərini öz üzərinə götürməsinə gətirib çıxara bilər. Belə hallarda fərd emosional yüklənir və zamanla tükənmişlik sindromu yaşayır. Başqalarını incitməmək üçün “yox” deməkdə çətinlik çəkmək isə onun öz ehtiyaclarını unutması ilə nəticələnir. Məhz bu səbəbdən yüksək empatiya sahibi olan insanlar tez-tez şəxsi sərhədlərini müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkirlər. Nəticədə onların gündəlik resursları tükənir və özlərinə ayırmalı olduqları vaxtı itirirlər. Halbuki empatiya balanslı istifadə edilərsə həm karyera yüksəlişi, həm də sağlam münasibətlər üçün böyük potensial daşıyır. Bunun üçün insan başqalarına dəstək olarkən öz daxili vəziyyətini də nəzarətdə saxlamalı və ehtiyac olduqda emosional sərhədlərini qorumağı bacarmalıdır.
Müstəqillik və yaradıcılıq bacarığı
Müstəqillik və yüksək yaradıcılıq çox vaxt müxtəlif sahələrdə uğur qazanmaq üçün vacib xüsusiyyətlər kimi qəbul edilir. Problemlərə fərqli prizmadan yanaşmaq, yenilikçi həllər tapmaq və standart düşüncə tərzindən uzaqlaşmaq bu üstünlüyün parlaq nümunələridir. Belə şəxslərin qurduğu layihələr orijinal ideyalarla zəngin olur və başqalarının diqqətini tez cəlb edir. Lakin həddən artıq müstəqilliyə meyil komanda işindən uzaqlaşmaq və tək işləməyə üstünlük verməklə nəticələnə bilər. Bu isə kooperasiya imkanlarını məhdudlaşdırır, ümumi hədəflərə çatmaqda çətinlik yaradır və fərdi ixtisaslaşmanın komanda səviyyəsində bölüşdürülməsini əngəlləyir. Yaradıcılıq bacarığı isə daim ilhamlanma tələb etmir və bəzən insan özünü tamamilə bloklanmış hiss edə bilər. Davamlı “yenilikçi” olmaq öhdəliyi şəxsin həm sosial, həm də emosional vəziyyətinə mənfi təsir göstərə bilər. Digər tərəfdən, bu cür yaradıcı insanlar mühitin qayda-qanunlarına uyğunlaşmaqda çətinlik çəkdikləri üçün tez-tez qarşıdurmalarla üzləşirlər. Nəticədə onların ideyaları real tətbiq mühitinə tam oturtulmur və yaradıcılıq gözlənilən nəticəni vermir. Məhz buna görə də müstəqilliklə komanda ruhu, yaradıcılıqla da praktiki reallıq arasında tarazlıq qurmağı öyrənmək vacibdir.
