Sizi yaxından tanıyaq
Mən, Orxan Talıbzadə, hazırda Azərbaycanın aparıcı FinTech şirkətlərindən biri olan PashaPay MMC şirkətində “Büdcə və maliyyə modelləri” üzrə baş mütəxəssis vəzifəsində çalışıram.
Əlavə olaraq ölkədə maliyyə üzrə ixtisaslaşmış aparıcı tədris mərkəzlərindən biri olan Bridge Academy-də “Performance Management (PM)”, “Managerial Accounting (MA)”, “DipİFR”, “Financial Reporting (FR)”, “Financial Accounting (FA)” üzrə dərs deyirəm.
Həmçinin, Stimul Education & Consulting center, Barratsona məxsus TapÖyrən platforması və digər tədris mərkəzləri ilə də əməkdaşlıq edirəm. Xəzər universetində MBA və Bakalavrlara “Performance Management” və “Financial Reporting” dərslərini tədris edirəm. Başımı qaşımağa vaxtım olmur 😊
Maliyyə modellərinin hazırlanması və onların investisiya və şirkət qiymətləndirməsində rolu barədə Barama inkubasiya mərkəzindəki startuplara mentorluq etmişəm, Təhsil nazirliyinin Təhsil inkişaf fondunun dəstəyi ilə keçirilən Winter Camp 2023 tədbirinin spikeri olmuşam. Hal-hazırda 12 mart tarixində dünyanın ən böyük startup birliyi olan Startup Grind –ın 12 mart 2023 tarixində baş tutacaq tədbirinə spiker kimi dəvətliyəm.
Həmçinin onu da bildirim ki, Ali Atestasiya Komitəsi tərəfindən təsdiqlənmiş bir sıra elmi jurnallarda maliyyə və büdcələmə barədə müxtəlif elmi məqalələrin müəllifiyəm.
Təhsilim
Bakalavr təhsilimi Azərbaycan Kooperasiya Universetinin “Maliyyə” fakültəsində almışam və universiteti fəxri fərmanla bitirmişəm. Təhsil vaxtında universiteti fərqli tədbirlərdə təmsil etmişəm.
Bakalavr təhsilini bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin ingilis dilində “MBA” fakultəsinə qəbul olmuşam. Açığını desəm, o vaxtkı məqsədim xaricdə təhsil almaq idi. UNEC ilə eyni zamanda Almaniya universetlərinin birinə qəbul alsam da, 2015-ci ildə baş vermiş devalvasiyanı və iqtisadi vəziyyəti nəzərə alaraq təhsilimi ölkəmizdə davam etdirdim. Beləcə 2018-ci ildə 80+ GPA ilə magistr təhsilimi başa vurdum.
Hal-hazırda ACCA tələbəsiyəm, 13 imtahandan 11-ni müvəffəqqiyətlə başa vurmuşam. ACCA üzvü olmağım üçün son 2 imtahan qalıb.
İş təcrübəm
Karyerama magistratura təhsilimi alan zaman paralel olaraq bankların birində mühasibatlıq şöbəsində təcrübə proqramından başlamısam. Daha sonra isə keçmiş Deloitte meneceri olan Davud Məmmədov tərəfindən yaradılmış maliyyə məsləhətçiliyi şirkətində çalışmağa başlamışam. Onu da vurğulayım ki bu şirkətdə çalışdığım müddət ərzində maliyyə sahəsi barədə çox şey öyrənmişəm, və mənə bu imkanı verdiyinə görə Davud bəyə öz minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. Davud bəy həmin şirkətdə bizə nəinki rəhbər, həmçinin bir müəllim və yoldaş olub. Şirkətdəki digər əməkdaşların yüksək savadlı və peşəkar olmağı daim öz üzərimdə işləməyimə səbəb olurdu. Əsas işimdən əlavə olaraq tədris-təlim sahəsində fəaliyyətə başlamağım həmin şirkəkdə birgə çalışdığım Simnar Paşazadənin motivasiyası və dəstəyi nəticəsində baş tutmuşdur.
Sözü gedən konsaltinq şirkətində ilkin zamanlarda əsas fəaliyyətim maliyyə hesabatlarının hazırlanması və auditi ilə bağlı olsa da zaman keçdikcə daha çox maliyyə proqnozlarının və modellərinin hazırlanması, kredit və ya investisiya cəlb etmək istəyən şirkətlər üçün biznes planların yazılması, şirkətlərin qiymətləndirilməsi, maliyyə-iqtisadi təhlillərin (due diligence) aparılması sahəsində də çalışırdım.
Karyeramı daha sonra İsmixanlı MMC-də davam etdirdim. onlar üçün gördüyüm işi bəyənib mənə öz şirkətlərində büdcə və hesabatlıq üzrə baş mütəxəssis vəzifəsi olmuşdu. Burda əsas vəzifəm isə illik büdcənin hazırlanması, aylıq rüblük maliyyə hesabatlarının hazırlanması, investisiya qərarlarının verilməsi üçün feasibility analizin aparılması və yeni proyektlər üzrə maliyyə proqnozlarının hazırlanması idi. İsmixanli MMC-də öz növbəsində orada çalışdığım müddətdə yeni təcrübələr qazandırdı. Daha sonra sözü geden şirkət mənə maliyyə direktoru vəzifəsini təklif etsə də, mənim seçimim eyni zaman müddətində Linkedin platformasi üzərindən iş təklifi aldığım PaşaPay MMC oldu. Bu seçimi edərkən şirkətin Azərbaycanda yeni yaranan və dünyada populyarlığı artan FinTech sahəsində olmasını və orda yerli və xarici aparıcı mütəxəssislərin olmasını nəzərə aldım, PaşaPay-in mənim inkişafıma daha yüksək təsir edəcəyini düşündüm və bura şirkətə keçməyə qərar verdim. Beləliklə, 2023-cü ilin iyun ayından PaşaPay şirkətində çalışmağa başladım.
Büdcə mütəxəssisi kimdir və hansı öhdəlikləri var?
Büdcə üzrə baş mütəxəssis, əsasən, şirkət və ya təşkilat üçün növbəti ilin xərclərini və gəlirlərini maliyyə modellərinə əsasən proqnozlaşdıran şəxsdir. Bu şirkətlərə imkan verir ki gələcək dövrdəki nəticələrini öncədən görmüş olsunlar. Misal üçün büdcə vasitəsi ilə şirkət növbəti ildə nağd pul vəsaitlərinin çatışmazlığını və ya artıqlığını öncədən görüb, bu hadisə baş vermədən əlavə kredit və ya investisiyaların cəlb edə bilər və ya artıq pul vəsaitləri yarandığı halda əsas vəsaitlərə lazımı kapital yatırımlarını sözü gedən dövrə sala bilər. Həmçinin büdcə vasitəsi ilə şirkətin rəhbərliyi hərəkət istiqamətinin qoyulmuş hədəflər istiqamətində olduğunu müəyyən edə bilər.
Qısaca olaraq desək baş büdcə mütəxəssisi şirkətin bütün xərclərini ödəmək üçün kifayət qədər pula malik olduğundan əmin olmaq, eyni zamanda onun maliyyə məqsədlərinə doğru getdiyini müəyyən etmək üçün maliyyə modeli hazırlayan şəxsdir.
Həmçinin büdcə mütəxəssisi büdcə ilə real əməliyyatlar arasındakı fərqləri müəyyən etmək və onların səbəblərini araşdırmaq ilə məşğul olur.
Bundan əlavə olaraq PaşaPay şirkətində investisiya qərarlarının verilməsi və proyektlərin qiymətləndirilməsi üçün maliyyə modellərinin hazırlanması və lazımı əmsalların hesablanmasını da büdcə departamenti və bu departament nəzdində büdcə mütəxəssisi həyata keçirir. Bu məqam şirkətdən-şirkətə fərqlənə bilər.
Baş büdcə mütəxəssisinin gördüyü digər vəzifələrə büdcə tərtibi üçün siyasət və prosedurların yaradılması, şirkət üçün məna kəsb edən büdcə hazırlamaq üçün digər menecerlərlə işləmək və şirkətin maliyyə baxımından nə qədər yaxşı olduğunu izləməkdir. Onlar həmçinin maliyyə məlumatlarını təhlil edir və şirkətin maliyyə göstəricilərini yaxşılaşdırmaq üçün rəhbərliyə tövsiyələr verirlər.
Büdcə mütəxəssisiin günlük işləri nədən ibarətdir? O hansı alətlərdən istifadə edir?
Düşünürəm bunu müəyyən etmək üçün biz ili 2 hissəyə bölməliyik. Növbəti ilin büdcsinin hazırlanması, Avqust – Noyabr aylarını əhatə edir. Və bu vaxt aralığında işlərin həcmi həqiqətən çox olur. Bu aylarda büdcə mütəxəssissi biznesin fəaliyyətin tam anlamaq, departamentlərlə görüşüb onların gələn ilə olan planlarını öyrənmək və bunun hamısını büdcə modelində əks etdirməkdir.
Yanvar – Avqust ayları ərzində isə işin həcmi nisbətən az olur. Bu müddətdə baş mütəxəssis variance analysis aparılması üçün hesablama metodları hazırlamalı, ümumi büdcəni department büdcələrinə bölüb, variance analizlə birgə hər departamentə ötürməli, aylıq büdcə və faktiki nəticələrin müqaisəsini aparmalı və fərqlərin araşdırmalı, rəhbərlikdən gələn digər tələbləri həyata keçirməlidir.
Bütün bunları edə bilmək üçün isə bir mütəxəssisə lazım olan tək şey kompyuter və Excel proqramını bilməkdir. Bundan əlavə olaraq data analitika proqramları da iş prosesinin sadələşməsində mütəxəssisə kömək ola bilər. Misal üçün Power BI program təminatını söyləyə bilərəm.
Büdcə mütəxəssisi digər hansı sahənin şəxsləri ilə sıx işləyir?
Büdcə mütəxəssisi demək olar ki, şirkətdəki bütün departamentlərlə əlaqədə olmalıdır Lakin bunların arasında 2-əsas olanların adını çəkmək istərdim, bu Maliyyə hesabatlığı (Financial reporting) və mühasibatlıq (Accounting) şöbəsidir. Bəzi hallarda bu 1 şöbə, bəzi hallarda isə 2 fərqli şöbə ola bilər. Digər sıx işlədiyim şöbə isə satışdır (Sales). Büdcə hazırlananda ilk növbədə satış proqnozları hazırlandığını və dəyişkən xərclərin satışdan asılı olduğunu nəzərə alsaq mütəxəssisin qurduğu modelin proqnozlarinin maksimum dərəcədə düzgün olması üçün bu şöbə ilə büdcə mütəxəssisi sıx işləməli olur.
Məhz Büdcə mütəxəssisi kimi işləməyə sizi nə həvəsləndirir? Motivasiyanız nədir?
Hələ Davud bəylə çalışdığım zamanlarda maliyyə sahəsində həm hesabatlıq, həm vergi, həm audit, həm də maliyyə modellərinin hazırlanması və qiymətləndirməsi istiqamətində işlər görmüşəm. Bu təcrübə mənə maliyyənin hər bir sahəsi üzrə kifayət qədər bilik və bacarıqlara yiyələnməyimə səbəb oldu. Bütün bu təcrübələri düşünüb, nəzərdən keçirəndə Reporting və Modeling layihələri hər zaman mənə daha maraqlı olub. Lakin Reportingin daha çox qanunlar ilə çərçivələndiyini nəzərə alsaq, bir müddət sonra o iş prosesi sıxıcı gəlir, fikirimcə bir növ bu işdə kreativlik daha azdır.
Modelləşdirmədə isə heç bir çərçivə yoxdur, bu işdə daha kreativ olmaq lazım gəlir, hazırlanan modelləri sonsuz dərəcədə optimallaşdırmaq olar, sərhəd yalniz sizin bir mütəxəssis kimi xəyal gücü və bacarıqlarınızdan asılıdır. Bu isə iş prosesini daha da maraqlı edir və insanı daima öz üzərində çalışmağa vadar edir. Bütün bunlar büdcə və maliyyə modelləri sahəsini seçməyimə bir növ təkan verdi.
Peşəkar Büdcə mütəxəssisi olmaq üçün nələrə diqqət edilməlidir?
Düşünürəm ki, ilk növbədə maliyyə sahəsində müəyyən qədər təcrübəyə malik olmaq lazımdır. Əsasən büdcə, maliyyə təhlili, maliyyə modellərinin hazırlanması və ya əlaqəli sahələrdə təcrübəsi olan mütəxəssislərə üstünlük verilir.
Proqram təminatı kimi Exceli çox yaxşı bilmək lazımdır, çünki büdcə modelini hazırlamaq üçün əsasən bu proqramdan istifadə edilir. Həmçinin data analitika sahəsində də müəyyən biliklərə malik olmaq üstünlükdür. Misal üçün PaşaPay kimi bir texnoloji şirkətdə çox böyük həcmdə data yığılır, hansı ki büdcə proqnozlarını daha detallı qurmağa imkan verir. Və siz data ilə işləyə bilirsizsə bu sizə iş prosesində üstünlük sayıla bilər.
Peşəkar büdcə mütəxəssisi
- ən başda güclü analitik olmalıdır
- rəqəmlərlə işləməyi bacarmalıdır.
- detallara mükəmməl diqqət yetirməlidir.
- məlumatları təhlil etməyi, trendləri müəyyən etməyi və dəqiq proqnozlar verməyi bacarmalıdır.
- yaxşı ünsiyyət qurmalıdır. Çünkü büdcə hazırlamaq prosesində mütəmadi olaraq digər şöbələrlə əməkdaşlıq etməli və sonra bu büdcəni onlara təqdim etməli, onların nəticələri ilə büdcəni müqayisə edib fərqlər barədə onları xəbərdar etmək lazım gəlir.
- beynəlxalq sertifikatlar əldə etmiş olarsa, bu əlavə üstünlük sayıla bilər. Öz təcrübəmə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, iş prosesində mənə bu işdə Managerial Accounting (MA) və Performance Management (PM) imtahanlarını verməyim çox köməyimə çatır. Mənim rəhbərim isə CİMA imtahanları verib ki, o da idarəetmə uçotunda çox faydalıdır.
Büdcə mütəxəssisi olmağın ən yorucu yaxud mənfi tərəfi nələrdir?
Hər bir fəaliyyət sahəsinin yorucu və mənfi tərəfləri olduğu kimi bizim işin də mənfi və yorucu tərəfləri mövcuddur. Misal olaraq digər söbələrdən məlumatların toplanması prosesini qeyd edə bilərəm. Bəzən iş qrafiki üst-üstə düşmür, bəzən sənə lazım olan məlumatları tam əldə edə bilmirsən ki, bu da sənə maliyyə proqnozu yaratmaqda gecikmələr və maneələr yaradır. Bəzən kimdənsə məlumatı almaq üçün həm e-mail göndərirəm, həm də WhatsApp-da yazıram, zəng edirəm, üzbəüz xatırladıram😊
Bu sahədə çalışmaq istəyənlərə nədən başlamağı tövsiyə edərdiniz?
- Tövsiyyəm o ola bilər ki, Excel program təminatını çox yaxşı öyrənsinlər.
- Daha sonra isə ACCA məxsus olan MA və PM imtahanlarını vermək onlara faydalı olacaqdır.
- Bu sahədə junior kimi fəaliyyətə başlamaqla praktiki olaraq prosesi öyrənib inkişaf edə bilərlər.
Ümumiyyətlə isə daima özünü inkişaf etdirsinlər. Təcrübələrimə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, indiki zamanda öz üzərində işləməyib, inkişaf etməyən işçilər rəqabətdə geri qalır.
Təcrübənizi və biliyinizi bölüşmək, məqalənizi göndərmək, daha çox insana fayda vermək istəyirsinizsə, [email protected] elektron ünvanına yazın.
